Η πρόσφατη έρευνα του BBC σχετικά με έναν άνδρα-δωρητή από τη Δανία, του οποίου το σπέρμα χρησιμοποιήθηκε σε 14 χώρες, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, εγείρει πολλά ερωτήματα για τα όρια και τη ρύθμιση της διεθνούς βιομηχανίας δωρεάς σπέρματος. Ο συγκεκριμένος δωρητής έχει οδηγήσει στη γέννηση τουλάχιστον 197 παιδιών, με ορισμένα από αυτά να αντιμετωπίζουν σοβαρές γενετικές παθήσεις, όπως καρκίνο.
Η περίπτωση αυτή αποκαλύπτει την πραγματική κλίμακα της αγοράς δωρεάς σπέρματος, η οποία τα τελευταία χρόνια έχει γνωρίσει ραγδαία ανάπτυξη. Η πρακτική αυτή προσφέρει τη δυνατότητα σε γυναίκες να αποκτήσουν παιδιά σε περιπτώσεις υπογονιμότητας ή σε ομόφυλα ζευγάρια, αλλά ταυτόχρονα έχει γίνει μια ιδιαίτερα κερδοφόρα δραστηριότητα. Η ευρωπαϊκή αγορά δωρεάς σπέρματος εκτιμάται ότι θα αγγίξει τα 2,18 δισεκατομμύρια δολάρια μέχρι το 2033.
Παρά την αυξημένη ζήτηση, οι διαθέσιμοι δωρητές είναι λιγοστοί. Λιγότεροι από πέντε στους 100 άνδρες που εκδηλώνουν ενδιαφέρον πληρούν τα αυστηρά κριτήρια επιλογής, τα οποία περιλαμβάνουν επαρκή αριθμό σπερματοζωαρίων και πλήρη έλεγχο για λοιμώξεις και γενετικές παθήσεις. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι δωρητές πρέπει να είναι ηλικίας 18 έως 45 ετών, με αποτέλεσμα η χώρα να εισάγει περίπου το 50% του σπέρματος που χρησιμοποιείται.
Η βιολογία επιτρέπει σε έναν μόνο δωρητή να έχει δεκάδες ή ακόμα και εκατοντάδες απογόνους, καθώς οι άνδρες επισκέπτονται κλινικές μία ή δύο φορές την εβδομάδα. Κάθε εκσπερμάτιση περιέχει δεκάδες εκατομμύρια σπερματοζωάρια. Η έλλειψη δωρητών έχει αναδείξει το σπέρμα σε πολύτιμο αγαθό, με τις τράπεζες και τις κλινικές να αξιοποιούν στο μέγιστο τις δυνατότητές του.
Η Δανία κατέχει κεντρικό ρόλο στην παγκόσμια αγορά δωρεάς σπέρματος, λόγω των μεγάλων κλινικών και της φήμης του «σπέρματος των Βίκινγκς». Οι γυναίκες που ζητούν σπέρμα συχνά επιλέγουν με βάση χαρακτηριστικά όπως φωτογραφίες, ύψος και επάγγελμα. Η διασυνοριακή διακίνηση σπέρματος, όμως, αποκαλύπτει σοβαρά κενά εποπτείας, καθώς οι διάφορες χώρες έχουν διαφορετικά όρια σχετικά με τον αριθμό παιδιών ανά δωρητή.
Μετά τις αποκαλύψεις, βελγικές αρχές ζήτησαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή την δημιουργία ευρωπαϊκού μητρώου δωρητών σπέρματος, καθώς οι ανησυχίες δεν περιορίζονται μόνο στην υγεία, αλλά αφορούν και ζητήματα ταυτότητας και ψυχολογικής επιβάρυνσης για τα παιδιά και τους δωρητές. Ο βιοηθικός Τζον Άπλμπι χαρακτηρίζει την κατάσταση ως ένα «τεράστιο ηθικό ναρκοπέδιο» που απαιτεί προσεκτική εξισορρόπηση ανάμεσα στην επιθυμία για οικογένεια και την προστασία όλων των εμπλεκομένων.
Το ερώτημα παραμένει αν είναι εφικτό να υπάρξει ουσιαστικός έλεγχος σε μια παγκοσμιοποιημένη αγορά, χωρίς να ωθούνται οι ενδιαφερόμενοι σε ανεπίσημες και αμφιλεγόμενες λύσεις.
