Η φετινή σοδειά σταφυλιού στη Σαντορίνη καταγράφει μία ιστορική πτώση, καθώς αναμένεται να φτάσει μόλις τους 350-400 τόνους. Αυτός ο αριθμός είναι ελάχιστος για μια περιοχή με παγκόσμια αναγνώριση, ιδίως όταν τα προηγούμενα χρόνια η παραγωγή κυμαινόταν μεταξύ 2.500-3.000 τόνων, με ένα ιστορικό ρεκόρ 5.000 τόνων το 2003.
Η κατάσταση του αμπελώνα δεν είναι κάτι καινούργιο, όπως αναφέρει ο Στέφανος Κουνδουράς, καθηγητής Αμπελουργίας στο ΑΠΘ. Η χρόνια παραμέληση των αμπελιών έχει οδηγήσει σε εικόνες απογοήτευσης στο νότιο τμήμα του νησιού, όπου τα παλαιά κλήματα δεν έχουν λάβει την απαραίτητη φροντίδα.
Η συνδυασμένη επίδραση τριών ετών παρατεταμένης ξηρασίας και χαλαζόπτωσης έχει καταστήσει τα ιστορικά κλήματα ευάλωτα, με αποδόσεις που συχνά δεν ξεπερνούν τα 1-2 κοφίνια ανά στρέμμα.
Η οικονομική διάσταση της κρίσης είναι εξίσου ανησυχητική. Οι τιμές των σταφυλιών έχουν εκτοξευθεί από €0,85 το 2010 σε €10-12 φέτος, με προοπτική να φτάσουν και τα €15. Μια φιάλη οίνου 750 ml απαιτεί περίπου 1,4 κιλά σταφύλια, γεγονός που καθιστά δύσκολη τη θέση των οινοποιών στις διεθνείς αγορές.
Η κατάσταση δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο: οι αμπελουργοί αυξάνουν τις τιμές για να επιβιώσουν, και οι οινοποιοί εισέρχονται σε έναν ανταγωνισμό προσφορών. Ο κατακερματισμένος κλήρος, με μέσο όρο 5 στρέμματα ανά αμπελουργό, περιορίζει την επένδυση και τη δυνατότητα ανάπτυξης.
Η κρίση, ωστόσο, δεν είναι μόνο οικονομική ή φυσική, αλλά και θεσμική. Ο Πέτρος Βαμβακούσης, πρόεδρος του Συνδέσμου Οινοποιών Σαντορίνης, σημειώνει ότι η έλλειψη συλλογικής δράσης και στρατηγικής έχει συμβάλει στην παρούσα κατάσταση του αμπελώνα. Οι αδυναμίες αυτές έχουν γίνει εμφανείς από το 1993, αλλά οι προσπάθειες για συλλογική δράση δεν έχουν διαρκέσει.
Επιπλέον, οι αμπελουργοί συχνά ασχολούνται με άλλες δραστηριότητες, ενώ η εκτός σχεδίου δόμηση έχει μετατρέψει τμήματα του αμπελώνα σε οικόπεδα. Αυθαίρετα κτίσματα έχουν νομιμοποιηθεί, περιορίζοντας την παραγωγή και την καλλιέργεια των αμπελιών.